การเปิดเสรีธุรกิจแฟรนไชส์ในอาเซียน

การเปิดเสรีธุรกิจแฟนไชส์ (Franchising Services) เป็นส่วนหนึ่งของการเปิดเสรีการค้าบริการ (Trade in Services Liberalization) ซึ่งประเทศสมาชิกอาเซียน 10 ประเทศ ได้แก่ บรูไน กัมพูชา อินโดนีเซีย ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ ไทย และเวียดนาม

ได้ร่วมเจรจาเปิดเสรีการค้าบริการดังกล่าวภายใต้ “แผนงานการจัดตั้งประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน” หรือ AEC Blueprint โดยประเทศสมาชิกอาเซียนได้เจรจาความตกลงการค้าบริการมาแล้วหลายครั้ง และล่าสุดสามารถตกลงข้อผูกพันการเปิดตลาดการค้าบริการชุดที่ 8 ในปี พ.ศ. 2553 ในภาพรวม การเปิดเสรีการค้าบริการแบ่งออกเป็น 2 ส่วนสำคัญ ได้แก่

1) การผูกพันการเปิดตลาด (Commitment to Market Access) เพื่อสร้างความแน่นอนชัดเจนในเชิงกฎหมายให้แก่ผู้ประกอบการต่างชาติ ทั้งนี้ ผู้อ่านควรเข้าใจถึงข้อแตกต่างระหว่างการผูกพันการเปิดตลาดและการเปิดให้ผู้ประกอบการต่างชาติเข้ามาบริการ โดยประเทศอาจเปิดให้ผู้ประกอบการต่างชาติเข้ามาบริการได้โดยไม่ผูกพันการเปิดตลาด แต่การที่ประเทศไม่ผูกพันการเปิดตลาดย่อมให้สิทธิ์ประเทศนั้นในการออกมาตรการในอนาคตเพื่อกีดกันมิให้ผู้ประกอบการต่างชาติเข้ามาประกอบการในประเทศได้ ดังนั้นการผูกพันการเปิดตลาด จึงเป็นการสร้างความแน่นอนชัดเจนในเชิงกฎหมายให้แก่ผู้ประกอบการต่างชาติว่าประเทศที่ได้ผูกพันการเปิดตลาดนั้นจะยังคงต้อนรับผู้ประกอบการต่างชาติดังกล่าว

ทั้งนี้ ในการเปิดเสรีการค้าบริการ ประเทศคู่สัญญาสามารถกำหนดสาขาหรือสาขาย่อยที่ตนจะผูกพันการเปิดตลาดได้ ไม่จำเป็นต้องเปิดเสรีในทุกสาขา โดยให้ระบุสาขาที่ต้องการจะผูกพันในตารางข้อผูกพันเฉพาะ (Schedule of Specific Commitments) อีกทั้งยังสามารถกำหนดเงื่อนไขการผูกพันใน ตารางฯ ได้ด้วย ยกตัวอย่างเช่น ในข้อผูกพันการเปิดตลาดการค้าบริการชุดที่ 8 ในกรอบอาเซียน ประเทศลาวผูกพันการเปิดตลาดในธุรกิจแฟรนไชส์ เฉพาะสาขาสิ่งทอ เครื่องนุ่มห่ม และรองเท้าเท่านั้น และมีเงื่อนไขกำหนดให้สัดส่วนการถือหุ้นโดยต่างชาติไม่เกินร้อยละ 49 เป็นต้น

2) การผูกพันการไม่เลือกปฏิบัติ (Commitment to Non-discrimination) โดยแบ่งออกเป็น

1. การให้การประติบัติเยี่ยงชาติที่ได้รับการอนุเคราะห์ยิ่ง (Most Favored Nation: MFN) อันได้แก่การให้สิทธิประโยชน์กับผู้ประกอบการของประเทศคู่สัญญาไม่ด้อยไปกว่าสิทธิประโยชน์ที่ได้ให้กับผู้ประกอบการของประเทศนอกกลุ่ม ยกตัวอย่างเช่น หากประเทศไทยให้สิทธิประโยชน์ใดแก่ผู้ประกอบการ แฟรนไชส์สัญชาติญี่ปุ่นซึ่งมิใช่ประเทศสมาชิกอาเซียน ก็ย่อมต้องให้สิทธิประโยชน์นั้นแก่ผู้ประกอบแฟรนไชส์การสัญชาติอาเซียนด้วย
    
2. การให้การประติบัติเยี่ยงชาติ (National Treatment) อันได้แก่การให้สิทธิประโยชน์กับผู้ประกอบการของประเทศคู่สัญญาไม่ด้อยไปกว่าสิทธิประโยชน์ที่ได้ให้กับผู้ประกอบการภายในประเทศ ยกตัวอย่างเช่น หากประเทศไทยให้สิทธิประโยชน์ใดแก่ผู้ประกอบการแฟรนไชส์สัญชาติไทย ก็ย่อมต้องให้สิทธิประโยชน์นั้นแก่ผู้ประกอบการแฟรนไชส์สัญชาติอาเซียนด้วยฃ

ทั้งนี้ ในการเปิดเสรีการค้าบริการ ประเทศคู่สัญญาสามารถเลือกระดับการผูกพันการไม่เลือกปฏิบัติได้ โดยหากไม่ต้องการผูกพัน ให้ระบุในตารางฯ ว่า “Unbound” หากต้องการผูกพันโดยไม่มีเงื่อนไข ให้ระบุในตารางฯ ว่า “None” และหากต้องการผูกพันโดยมีเงื่อนไข ให้ระบุเงื่อนไขนั้นในตารางฯ ด้วย นอกจากนี้ การเปิดเสรีการค้าบริการในแต่ละสาขาต้องพิจารณาตามรูปแบบการให้บริการนั้นๆ ด้วย (Mode of Service) โดยรูปแบบการให้บริการแบ่งออกเป็น 4 รูปแบบ ได้แก่

• รูปแบบที่ 1 การให้บริการข้ามพรมแดน (Cross-border Supply) ได้แก่ การที่ผู้ให้บริการและผู้รับบริการอยู่กันคนละประเทศ ยกตัวอย่างเช่น การประกอบธุรกิจแฟรนไชส์ผ่านสื่อระหว่างประเทศ อาทิ เว็ปไซต์ โทรศัพท์ ระหว่างประเทศ โทรสารระหว่างประเทศ เป็นต้น
   
• รูปแบบที่ 2 การเดินทางไปใช้บริการต่างประเทศ (Consumption Aboard) ได้แก่ การที่ผู้รับบริการเดินทางไปยังประเทศของผู้ให้บริการเพื่อรับบริการนั้นๆ ยกตัวอย่างเช่น ผู้ให้สัญญาให้ใช้สิทธิ แฟรนไชส์ (Franchisor) จัดตั้งศูนย์บริการให้คำแนะนำเกี่ยวกับการให้บริการให้แก่ผู้รับสิทธิแฟรนไชส์ (Franchisee) ในประเทศของตน
   
• รูปแบบที่ 3 การจัดตั้งธุรกิจ (Commercial Presences) ได้แก่ การที่ผู้ให้บริการมาจัดตั้งบริษัทในประเทศของผู้รับบริการเพื่อให้บริการนั้น ยกตัวอย่างเช่น ผู้ให้สัญญาให้ใช้สิทธิแฟรนไชส์มาจัดตั้งบริษัทในประเทศของผู้รับสิทธิแฟรนไชส์เพื่อให้บริการนั้น
   
• รูปแบบที่ 4การเคลื่อนย้ายบุคลากรวิชาชีพ (Movement of Natural Person) ได้แก่ การที่ผู้ให้บริการได้ส่งบุคลากรของตนเข้ามาให้บริการในประเทศของผู้รับบริการนั้น ยกตัวอย่างเช่น ผู้ให้สัญญาให้ใช้สิทธิแฟรนไชส์ได้ส่งพนักงานที่ปรึกษาการจัดตั้งธุรกิจแฟรนไชส์มาให้บริการในประเทศของผู้รับสิทธิแฟรนไชส์

อ้างอิงจาก กรมพัฒนาธุรกิจการค้า