ภาพจาก facebook.com/zappagrills

 

หากนับตั้งแต่เริ่มมีการคิดค้นและทดลองทำธุรกิจในระบบแฟรนไชส์ในโลกนี้ จวบจนปัจจุบัน ธุรกิจแฟรนไชส์ยังเพิ่งมีการก่อตัวและพัฒนามาเพียงร้อยปีเศษ ยิ่งในประเทศไทยด้วยแล้วเพิ่งมีมาเมื่อไม่กี่สิบปีนี้เอง หน่วยงานทั้งของรัฐบาลและภาคเอกชนที่จะเข้ามาดูแลและกำกับก็เพิ่งก่อตั้งขึ้นมาเมื่อไม่นานมานี้

ดังนั้น วิธีการปฏิบัติในการซื้อขายแฟรนไชส์จึงยังเป็นไปอย่างไม่มีรูปแบบที่แน่นอน ไม่ว่าผู้ลงทุนซื้อแฟรนไชส์หรือแม้ผู้ขายแฟรนไชส์เองก็ยังมีความรู้ไม่มากนักในการดำเนินธุรกิจนี้ ต่างฝ่ายก็ต่างคาดหวังในอีกฝ่ายหนึ่งสูง ขณะที่การปฏิบัติจริงมักจะทำได้น้อยกว่าที่อีกฝ่ายคาดหวังไว้ สิ่งสำคัญที่แฟรนไชส์ซีควรระลึกอยู่เสมอคือ การลงทุนทำธุรกิจในระบบแฟรนไชส์ไม่ใช่หลักประกันในการที่จะประสบความสำเร็จในธุรกิจที่จะลงทุน เป็นเพียงวิธีการทางลัดในการเริ่มต้นทำธุรกิจ แต่ก็อาจจะประสบความสำเร็จอย่างสูงก็ได้หากปัจจัยต่างๆ เหมาะสม

ขณะเดียวกันแฟรนไชส์ซอร์ก็จะต้องคำนึงถึงเสมอเช่นกันว่า แฟรนไชส์ซีนั้นถึงแม้ไม่ได้มีหน้าที่ตามกฎหมายเป็นตัวแทนให้แก่แฟรนไชส์ซอร์ก็ตาม แต่ก็อาจนำพาความเจริญและแม้กระทั่งความย่อยยับ หากมีการจำหน่ายหรือให้บริการ หรือแม้กระทั่งการจัดการดำเนินงานภายในที่ผิดพลาดได้เช่นเดียวกัน

 

ภาพจาก goo.gl/images/eZ1H6H

 

จากการสอบถามพบว่า ผู้ลงทุนซื้อแฟรนไชส์หรือแฟรนไชส์ซีส่วนใหญ่ในเมืองไทย ได้ทราบข่าวจากการโฆษณาผ่านสื่อต่างๆ โดยบางรายอาจจะมีความคิดอยู่แล้วที่อยากเข้ามาทำธุรกิจในประเภทนั้นๆ หรือบางรายก็ไปซื้อสินค้าหรือใช้บริการแล้วเกิดติดใจ จึงตัดสินใจขอซื้อแฟรนไชส์นั้นมาทำเสียเอง และมีอยู่ไม่น้อยที่ผู้ลงทุนบังเอิญมีห้องแถวหรือสถานที่ว่างอยู่โดยไม่ได้ใช้ประโยชน์ จึงคิดว่าทำให้พื้นที่ดังกล่าวก่อเกิดประโยชน์ในเชิงธุรกิจ หรือแม้กระทั่งเพื่อให้บริเวณโดยรอบของพื้นที่ดังกล่าว ได้เกิดการพัฒนาในเชิงอสังหาริมทรัพย์ รวมๆ เหล่านี้คือเหตุผลหลักของการตัดสินใจซื้อแฟรนไชส์

 

ในภาคปฏิบัติแล้ว ส่วนใหญ่ของแฟรนไชส์ซอร์ก็จะมีพนักงานขายหรือตัวแทน ออกไปพบปะลูกค้านั่นคือผู้ที่คิดจะลงทุน เพื่อให้ข้อมูลเบื้องต้น มีอยู่บ้างที่มีการเชิญนักลงทุนเข้าไปดูโรงงานหรือร้านค้าต้นแบบของแฟรนไชส์ซอร์ก่อนทำสัญญาร่วมธุรกิจกัน ความสัมพันธ์ระหว่างตัวแทนของแฟรนไชส์ซีและแฟรนไชส์ซอร์ที่ไปพบปะติดต่อกันในขั้นศึกษาข้อมูลนี้แหละที่มีส่วนสำคัญมากต่อการสรุปร่วมหัวจมท้ายในการมาทำธุรกิจร่วมกันในระบบแฟรนไชส์

และโดยทั่วไปแล้ว นอกจากธุรกิจแฟรนไชส์ที่มีชื่อเสียงแล้ว ส่วนใหญ่การพิจารณาประวัติ ความสามารถ ตลอดจนข้อจำกัดของแฟรนไชส์ซี ก็จะเป็นไปอย่างง่ายๆ ไม่ได้ใช้หลักเกณฑ์หรือข้อมูลวิชาการมาตัดสินใจ ในทางกลับกันผู้ที่คิดจะซื้อแฟรนไชส์ส่วนใหญ่ ก็จะเชื่อตามข้อมูลที่ตัวแทนของ แฟรนไชส์ซอร์ให้มา โดยไม่ได้ออกไปหาข้อเท็จจริงในตลาดเปรียบเทียบกับการโฆษณาชวนเชื่อ

 

นอกจากนี้ยังพบว่า จำนวนนักลงทุนที่เป็นแฟรนไชส์ซี ที่สนใจเข้าไปอบรมหาความรู้เกี่ยวกับการทำธุรกิจในระบบแฟรนไชส์  ที่หน่วยงานทั้งของรัฐและเอกชนจัดขึ้นเป็นประจำ ที่มีทั้งหลักสูตรระยะสั้นวันเดียวจบ และหลักสูตรต่อเนื่อง (มักไม่เกินยี่สิบชั่วโมง) อาทิเช่น  หลักสูตรอบรมของศูนย์วิจัยพัฒนาธุรกิจค้าปลีกและแฟรนไชส์สากล (IRF) ก่อนที่จะตัดสินใจลงทุนในธุรกิจแฟรนไชส์จริง ยังเทียบสัดส่วนเป็นเปอร์เซ็นต์ที่น้อยมาก ยิ่งกว่านั้น วิชาการจัดการธุรกิจแฟรนไชส์ ก็ยังมีเปิดสอนกันไม่มากนักในสถาบันการศึกษา ทำให้พื้นฐานความรู้ของผู้ที่เข้ามาสู่ระบบธุรกิจแฟรนไชส์ยังมีอยู่น้อยมาก

 

ภาพจาก goo.gl/CESGMm

ภาพจาก facebook.com/Sumofishball

ภาพจาก facebook.com/FruiturdayThailand

สัญญาที่ทำระหว่างแฟรนไชส์ซีกับแฟรนไชส์ซอร์ มักเป็นสัญญาที่ฝ่ากฎหมายของ แฟรนไชส์ซอร์ร่างขึ้น และเป็นสัญญามาตรฐาน ทำให้แฟรนไชส์ซีแทบจะไม่สามารถขอต่อรองแก้ไขได้เลย บางครั้งข้อความในสัญญาก็ไม่เป็นธรรมแก่แฟรนไชส์ซี แต่ก็ต้องจำยอมเซ็น (แต่ แฟรนไชส์ซีอาจจะใช้กฎหมาย พรบ.สัญญาไม่เป็นธรรมในการสู้คดีได้ในปัจจุบัน แต่ก็เป็นเรื่องที่ยุ่งยากและมีค่าใช้จ่ายมาก)

1. สร้างให้โอกาสเป็นเจ้าของธุรกิจขนาดเล็กได้ง่ายขึ้น
   โดยเฉพาะสถานการณ์ปัจจุบันที่การหางานทำเป็นไปได้ยากขึ้น และลูกจ้างจำนวนมากก็เบื่อต่อชีวิตลูกจ้างอยากหันมาทำธุรกิจของตนเอง ซึ่งมีอิสระและมีโอกาสร่ำรวยมากกว่าการมีธุรกิจแฟรนไชส์ในท้องตลาดไทยมากมายจึงเท่ากับเป็นการเปิดโอกาสให้นักธุรกิจรุ่นใหม่ที่ยังขาดประสบการณ์และมีทุนไม่มาก
    
2. ให้มีการพัฒนารูปแบบและวิธีการทำธุรกิจ
   การมีธุรกิจแฟรนไชส์จากต่างประเทศเข้ามาสู่เศรษฐกิจไทย และแม้กระทั่งการที่ธุรกิจคนไทยจำนวนมากพัฒนาสู่ธุรกิจแฟรนไชส์ ทำให้เกิดการแข่งขันและพัฒนารูปแบบการทำธุรกิจ ไม่ว่าด้านเทคนิคการผลิต การบริหาร ระบบงาน ฯลฯ
    
3. ธุรกิจขยายกิจการได้รวดเร็วขึ้นผ่านวิธีการ Franchising
   มีธุรกิจจำนวนมากที่สร้างเครือข่ายและเติบโตอย่างรวดเร็วได้ผ่านวิธีการแฟรนไชส์  เป็นการลดข้อจำกัดทั้งทางด้านการเงินและการบริหารของเจ้าของลิขสิทธิ์แฟรนไชส์
    
4. สามารถนำเข้าธุรกิจใหม่ๆ เพื่อให้ประเทศชาติทันสมัย
   เพราะในปัจจุบันคงแทบมีเหลือไม่กี่ประเทศในโลกแล้ว ที่ไม่ยินยอมให้สินค้าหรือบริการที่ทันสมัยเข้ามาในประเทศ ดังนั้นหากประเทศใดที่มีเศรษฐกิจดี การเมืองมั่นคง ก็ย่อมจะเป็นสินค้าหรือบริการจากต่างประเทศมาขยายกิจการในประเทศนั้นอย่างมากมาย เพียงแต่ว่าสินค้าหรือบริการในท้องถิ่นประเทศนั้นจะสามารถแข่งขันและอยู่รอดร่วมกันได้หรือไม่เท่านั้นเองที่เป็นปัญหา
    
5. สามารถส่งออกธุรกิจบางประเทศไปหารายได้เข้าประเทศ
   สินค้าและบริการของไทยจำนวนไม่น้อย เป็นที่ยอมรับและชื่นชมของชาวต่างชาติ เช่น อาหารไทยถือว่าเป็นอาหารที่ดีที่สุดในโลกนี้ไม่เป็นรองจากอาหารจีน ดังนั้น จึงเห็นกิจการร้านอาหารหรือภัตตาคารของไทยจำนวนไม่น้อย  ได้ขยายสาขาไปยังต่างประเทศ  ทั้งโดยการไปลงทุนเองและขยายผ่านระบบแฟรนไชส์ และในอนาคตสินค้าและบริการอื่นๆ อีกมาก คงจะทยอยกันออกไปหารายได้กลับสู่ประเทศไทย
    
6. รัฐบาลจัดเก็บภาษีได้ดีขึ้น ฐานภาษีมีมากขึ้น (ส่วนใหญ่เข้าระบบ VAT - Value added tax)
   ด้วยเหตุที่แฟรนไชส์ซอร์ที่เป็นธุรกิจขนาดใหญ่ มักจะต้องเข้าระบบภาษีมูลค่าเพิ่ม เพราะยอดขายมีมากกว่าฐานภาษีตามกฎหมายภาษีมูลค่าเพิ่ม การที่แฟรนไชส์ซอร์ส่งสินค้าหรือวัตถุดิบให้แก่แฟรนไชส์ซีด้วยราคาที่รวมภาษีมูลค่าเพิ่ม ทำให้ธุรกิจของแฟรนไชส์ซีจำเป็นต้องหรือเห็นประโยชน์ของการเข้าสู่ระบบภาษีมูลค่าเพิ่ม และปัจจุบันรายได้จากภาษีมูลค่าเพิ่มของกรมสรรพากรก็สูงขึ้นจนอาจจะทะลุปีละหนึ่งล้านล้านบาทในอนาคตไม่กี่ปีข้างหน้า และยังสามารถจัดเก็บได้เกินกว่าประมาณการอยู่เสมอ ทั้งที่รายได้จากภาษีอื่นมักจะจัดเก็บได้ต่ำกว่าประมาณการ