อเมริกาได้กำหนดยุทธศาสตร์เศรษฐกิจ ตั้งแต่ปี 2001 ไว้ว่า จะสร้างและส่งเสริม Franchise-SMEs ให้ได้ถึง 50% จากนโยบายนี้ ทำให้เราพอจะคาดเดาได้ถึงทิศทางของโลกธุรกิจในอนาคตว่า จะต้องเน้นการสร้าง brand และขยายตัว (เติบโต) ด้วยระบบ franchise มากขึ้น 

 

กล่าวสำหรับประเทศไทยเรา ก็เริ่มปรากฏทิศทางการเติบโตของ SMEs ด้วยกลยุทธ์ franchise บ้างแล้วประมาณ 200 Franchise และมีผู้เข้าร่วมธุรกิจกว่า 6,000 ราย เช่น บ้านใร่กาแฟ Black Canyon สิเรียม บิวตี้ แคร์ เป็นต้น ซึ่งก็สอดคล้องไปในทิศทางเดียวกับธุรกิจ SMEs ในเวทีสากล 

 

 

การสร้างธุรกิจให้กลายเป็น franchise ที่ประสบความสำเร็จ จะต้องเริ่มต้นจากความสำเร็จของ franchisor เป็นสำคัญ เมื่อสินค้า/บริการได้รับความนิยม มีชื่อเสียงดี ยอดขายดี กำไรงาม ฯลฯ การขยายธุรกิจในรูป franchise ย่อมมีโอกาสสูงตามมา 

 

ความรู้เรื่องของธุรกิจแฟรนไชส์ จึงเป็นเรื่องสำคัญต่อความสำเร็จเช่นกัน ซึ่งในปัจจุบันสามารถศึกษาหาอ่านได้จากตำรา หรือถอดรหัสจากธุรกิจ franchise ยักษ์ใหญ่ในท้องตลาด ซึ่งโดยทั่วไปจะมีสาระสำคัญ ดังนี้ 

 

 

ตาม พ.ร.บ.เครื่องหมายการค้า ได้บัญญัติว่า "เจ้าของเครื่องหมายการค้าที่ได้จดทะเบียน จะทำสัญญาอนุญาตให้บุคคลอื่นใช้เครื่องหมายการค้าของตน สำหรับสินค้าที่ได้จดทะเบียนไว้ทั้งหมด หรือบางอย่างก็ได้" 

 

เมื่อ 2 เดือนก่อนได้ปรากฏข่าวการดอดตีท้ายครัวร้านกาแฟยี่ห้อ "STARBUCKS" โดยพ่อค้าชาวจีนหัวใส จนเจ้าของตราสินค้ายักษ์ใหญ่รายนี้กลายเป็นผู้ละเมิดลิขสิทธิ์เครื่องหมายการค้าในจีน เพราะความชะล่าใจไปยื่นจดทะเบียนภายหลังเขา! 

 

 

ในการสมัครเป็น franchisee รายการสินค้า/บริการ franchise fee การแบ่งผลประโยชน์ รูปแบบของร้าน การฝึกอบรม การโฆษณาประชาสัมพันธ์แก่สาขาต่างๆ การช่วยเหลือและให้ข้อมูลข่าวสารจาก franchisor (on going support) 

 

 

(1) ค่าสิทธิแรกเข้า (franchise fees) 

 

(2) ค่าสิทธิการใช้ตราสินค้า (Royalty Fees) 

 

(3) ค่าโฆษณา และการตลาด (Advertising or Marketing Fees) 

 

(4) ค่าขายสินค้า/บริการ 

 

 

 

ความเหมาะสมของการคิดค่า Royalty Fees ว่าควรเป็นเท่าใด ถือเป็นศาสตร์และศิลป์ ในกรณีที่เป็น brand แข็งแกร่งติดตลาด ย่อมมีค่าสิทธิสูง แต่ก็เป็นสินค้าที่ขายง่ายกำไรดี ส่วนกรณีของมือใหม่ (ตราใหม่) แน่นอนว่าอาจไม่คิดค่าสิทธิ หรือคิดเพียงเล็กน้อย เพื่อจูงใจให้มี franchisee มากๆ ซึ่งจะมีผลต่อการโฆษณาติดตา และต้นทุนประกอบการต่ำลง 

 

 

ทุกวันนี้ การค้าขายมิใช่เรื่องง่าย เพราะต้องแข่งขันต่างประเทศทั่วโลกด้วย เพราะกระแสโลกาภิวัตน์ ผนวกกับโลกไซเบอร์ (E-Commerce) ความซับซ้อนจึงยิ่งทวีคูณ 

 

ถามว่า ค้าอย่างไร (หรือสร้าง franchise อย่างไร) ให้สำเร็จและร่ำรวย ผู้เขียนขอจินตภาพ ดังนี้ครับ 

 

(1) สินค้า/บริการ มีความโดดเด่น และเป็นที่ต้องการของผู้บริโภคในวงกว้าง เช่น เป็นธุรกิจปัจจัย 4 หรือ ธุรกิจการศึกษา เช่น 7-Eleven, Smart English เป็นต้น 

 

(2) ตราสินค้ามีความแข็งแกร่ง เป็นที่ยอมรับทั่วไปในคุณภาพ มาตรฐานบริการ 

 

(3) การบริหารจัดการมีประสิทธิภาพ เริ่มตั้งแต่การคัดเลือก franchisee การฝึกอบรม การช่วยเหลือสาขา การให้ข้อมูลข่าวสาร ความรวดเร็ว ถูกต้องและแม่นยำ การประสานงาน ลอจิสติกส์ คู่มือ franchise ฯลฯ 
 

(4) ทีมงานมีประสิทธิภาพ และเพียงพอต่อความรับผิดชอบงานสาขาและร้านค้า เพื่อให้คุณภาพบริการของ franchisee มีประสิทธิภาพสูงสุด 

 

(5) การพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้ทันสมัย ทันเหตุการณ์และทันเทคโนโลยี 

 

(6) เทคโนโลยี ถือเป็นอีกหนึ่งหัวใจสำคัญ เช่น การมีระบบ software ที่ทันสมัยครบวงจร ทั้งทางการบัญชี การเงิน สินค้า บริการ บุคลากร เป็นต้น ซึ่งต้องเชื่อมโยงประสานกันระหว่างสำนักงานใหญ่ และสาขาต่างๆ อย่างสมดุลลงตัว 

 

 

 

สำหรับประเด็นภาษีที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจ Franchise ขอยกเป็นตัวอย่างดังนี้ 

 

(1) ค่า Royalty Fee ซึ่งได้รับเป็นเงินก้อนนั้น กฎหมายภาษีอากรของไทย ได้อนุโลมให้ franchisor สามารถกระจายการรับรู้รายได้ เป็นสัดส่วนกับจำนวนปีแห่งอายุ franchise ทำให้เสียภาษีเงินได้ช้าลง เป็นประโยชน์ต่อ cash flow 

 

กรณีเป็น franchisor จากต่างประเทศ franchisee (ผู้จ่ายเงิน) จะต้องหักภาษี ณ ที่จ่าย 15% จากค่า Royalty Fee ที่ส่งออกไปนอกประเทศ (มาตรา 70 แห่งประมวลรัษฎากร) 

 

(2) การจัดหน่วยภาษี (Tax Entity) ในแง่ของ franchisor สามารถขยายธุรกิจได้เป็น 2 รูปแบบ คือ 

 

 กรณีขยายสาขาเอง ก็มีแง่มุมทางภาษีว่า ควรจะจัดตั้งเป็นบริษัทเดียว หรือแยกสาขาแต่ละแห่งออกไปจดทะเบียนเป็นบริษัทต่างหากนั้น ในความเห็นของผู้เขียน ยังทิ้งน้ำหนักมาที่การตั้งเป็นบริษัทเดียว เพราะกรณีแตกหน่วยภาษีออกเป็นหลายบริษัท จะมีประเด็นภาษีตามมาหลายประการ อาทิ 

 

 

(3) ค่า Advertising Fees ซึ่ง franchisor เรียกเก็บจาก franchisee ทุกราย เพื่อนำมารวมเป็นกองกลางในการจัดทำ campaign ประชาสัมพันธ์ หรือส่งเสริมการขายร่วมกันนั้น มองทางภาษีได้เป็น 2 แง่มุม คือ การโฆษณาร่วม หรือการจ้างช่วง ซึ่งมีข้อกฎหมายและภาระภาษีที่แตกต่างกัน ดังนั้น จึงต้องทำสัญญาข้อตกลง รวมตลอดถึงการบันทึกบัญชี และการออกเอกสารให้ถูกต้อง หากเกิดข้อผิดพลาด จะทำให้เกิดประเด็นภาษีเป็นข้อโต้แย้งกับเจ้าพนักงานสรรพากรได้ 

 

 

ที่มา: เส้นทางเศรษฐี