การเติบโตอย่างต่อเนื่องของธุรกิจแฟรนไชส์ไทยตั้งแต่ปี 2548 หรือที่เรามักจะเรียกว่ายุค 40 ของ บ้านเราที่ระบบการค้าการขายมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรุนแรง ส่งผลต่อธุรกิจระบบค้าปลีกในทุกระดับ

การเข้ามาของนายทุนขนาดใหญ่ รูปแบบการค้าที่เราไม่เคยมีมาก่อน การเปลี่ยนแปลงระบบการจัดจำหน่ายที่ส่งผ่านเป็นระดับ ไร่เรียงจากผู้ผลิตมาสู่ผู้ค้าส่งและส่งมายังผู้ค้าปลีก ถูกวางรูปแบบใหม่เป็นการควบรวมและส่งผลให้ธุรกิจสามารถสร้างอำนาจการต่อรองได้มากขึ้น องค์กรที่เป็นผู้ค้าปลีกกลายเป็นหน่วยสำคัญในระบบการจัดจำหน่ายที่ควบคุมระบบการค้าที่แต่เดิมอยู่ในมือผู้ผลิต 

 

ธุรกิจด้านแฟรนไชส์เริ่มจากการนำเข้าระบบแฟรนไชส์จากต่างประเทศเข้ามา ของเจ้าของห้างที่เป็นเจ้าของพื้นที่และมองธุรกิจเหล่านั้นเป็น “ แม่เหล็ก ” ดึงคนเข้ามาจับจ่ายในห้างร้าน การเน้นสิ่งแปลกใหม่หรือที่ได้รับการนิยมในต่างประเทศเป็นประเด็นหลัก มากกว่าเป็นการกระจายสาขาในรูปแบบของการกระจายการลงทุนไปสู่ผู้ประกอบการอื่น เป็นไปได้ว่าการวางแนวคิดแฟรนไชส์ในลักษณะดังกล่าว ส่งผลให้ในระยะนั้นมูลค่าตลาดในภาพรวมไม่เกิน 4,800 ล้านบาท ( สี่พันแปดร้อยล้านบาท -จากการศึกษาปี 2545 )โดยประมาณ แต่เมื่อเริ่มการเปลี่ยนแนวคิดของระบบแฟรนไชส์ 

 

จากการกระจุกตัวของนักธุรกิจขนาดใหญ่มาเป็นการกระจายการลงทุนต่อในทุกระดับ ทั้งขนาดธุรกิจและพื้นที่ที่ขยายครอบคลุมทั่วประเทศ ลักษณะการสร้างระบบแฟรนไชส์มุ่งเน้นการกระจายสาขาและเพิ่มโอกาสการลงทุนให้กับผู้ประกอบการหน้าใหม่ ในปัจจุบันมูลค่าของธุรกิจที่เป็นยอดขายหมุนเวียนในธุรกิจด้านนี้มีไม่น้อยกว่า 168,000 ล้านบาท ( หนึ่งแสนหกหมื่นแปดพันล้านบาท – จากการทำวิจัยปี 2551 ) แสดงให้เห็นถึงการก้าวกระโดดของธุรกิจแฟรนไชส์ ที่มีขนาดตลาดรองรับขนาดใหญ่หลายเท่าตัวโดยใช้เวลาน้อยกว่าสิบปี
 

แสดงให้เห็นพลังของรูปแบบการขยายธุรกิจเริ่มลงสู่นักลงทุนรายย่อยมากขึ้น และยิ่งเน้นย้ำให้เห็นว่าการขยายระบบธุรกิจ แฟรนไชส์กลายเป็นปัจจัยที่สำคัญต่อการพัฒนาระบบธุรกิจค้าปลีก ( Retail Business ) มุมมองของพัฒนาธุรกิจแฟรนไชส์คือ การพัฒนารูปแบบการลงทุน การสร้างมาตรฐานในระบบการค้า ส่งผลให้เกิดการลงทุน และการจ้างงานต่อเนื่อง ภาพรวมคือการรองรับระบบเศรษฐกิจจากธุรกิจการผลิตลงมาสู่ผู้บริโภคอย่างมีคุณภาพ 

 

ในปี 2555 ที่ผ่านมามีการรวบรวมข้อมูลจากด้านต่างๆ และการทำงานของทีมงานอย่างต่อเนื่อง เราได้สรุปภาพรวมของธุรกิจครั้งนี้เป็นครั้งที่ 9 (การวิจัยเชิงสำรวจปี 2545 ถึง 2555 ) โดยมีบางปีที่ไม่สามารถจัดเก็บข้อมูลได้เนื่องจากสถานการณ์ต่าง ๆ เช่น ด้านการเมืองหรือภัยธรรมชาติครั้งใหญ่ อย่างไรก็ตามปีนี้    เราสามารถมองสถานการณ์ของธุรกิจแฟรนไชส์ออกเป็น 2 ส่วนคือ ส่วนของแฟรนไชส์ซอร์และส่วนของนักลงทุน ทั้งนี้ได้มีการสรุปเป็น 3 ประเด็นหลัก ๆ ดังต่อไปนี้
 

 

 

ความต้องการในการลงทุนในระบบแฟรนไชส์มีแนวโน้มสูงขึ้น ไม่น้อยกว่า 8 - 10 % จากการทำสำรวจได้ผลออกมาว่า แต่เดิมนักลงทุนจะต้องมีเงินเก็บเพื่อความพร้อมในการลงทุนไม่น้อยกว่า 700,000 - 800,000 บาท จึงตัดสินใจลงทุนในธุรกิจแฟรนไชส์ ( ผลสำรวจปี 2551 ) แต่ในปัจจุบันมูลค่าการสะสมทุนของนักลงทุนโดยเฉลี่ยจะมีเงินเก็บหรือที่เราเรียกว่า " Saving Amount Ratio " ประมาณ 300,000 บาท แสดงให้เห็นถึงจำนวนมูลค่าน้อยลงเกือบครึ่ง ก็เริ่มที่จะมีความสนใจในการลงทุนในธุรกิจแฟรนไชส์

การลดลงของมูลค่าเงินทุนแสดงให้เห็นถึงความต้องการของกลุ่มนักลงทุนที่มีเป้าหมายมากยิ่งขึ้น และกระจายตัวสู่กลุ่มนักลงทุนรายใหม่แต่ละระดับมากขึ้น มีผู้ที่จะมาลงทุนกลุ่มระดับกลางเพิ่มขึ้น ถือว่าเป็นการเร่งภาวะการลงทุนที่สืบเนื่องมาจากผู้ที่จะมาลงทุนมีความรู้ความเข้าใจในธุรกิจแฟรนไชส์มากยิ่งขึ้น ทั้งจากสื่อมวลชนแขนงต่าง ๆ ที่นำเสนอข้อมูลด้านแฟรนไชส์มากยิ่งขึ้น ประกอบกับมีงานวิจัยต่าง ๆ ที่เสริมอย่างถูกต้องกว่าเดิม นอกจากนั้นยังมีปัจจัยที่น่าสนใจ ที่เชื่อว่าเป็นตัวกระตุ้นระบบธุรกิจ ดังนี้
 

 1. ความพร้อมของแหล่งลงทุน มีธนาคารหลายแห่งที่เข้ามาสนับสนุนการกู้ยืมเงิน เพื่อตอบวัตถุประสงค์สำหรับการลงทุนในธุรกิจแฟรนไชส์ เช่น การพัฒนาสินเชื่อที่ไม่ต้องมีสินทรัพย์ค้ำประกัน ก็สามารถกู้ยืมเงินจากธนาคารมาลงทุนได้ นี่คือส่วนสำคัญที่สร้างความพร้อม ทำให้มีแหล่งลงทุนมากขึ้น

 

2. โอกาสเร่งการลงทุนด้านอื่น

 

ในปี 2556 นั้น ความต้องการการลงทุนในระบบธุรกิจแฟรนไชส์ มีปัจจัยที่เข้ามาเพิ่มกระแสการลงทุนเพิ่มขึ้นมากกว่าปีก่อน โดยคาดการณ์ว่าจะมีการขยายตัวไม่น้อยกว่า 8% อย่างแน่นอน
 

 

ประเด็นที่ 2 ธุรกิจแฟรนไชส์ที่มีมาตรฐานจะขาดแคลน
 

สิ่งที่ทำให้ธุรกิจที่น่าจะลงทุนได้หายไปจากตลาด หรือลดจำนวนลงไป แฟรนไชส์ที่เราเรียกว่า ธุรกิจไขอาชีพ ( Business Opportunity ) ซึ่งจะมีลักษณะมูลค่าการลงทุนต่ำ ประมาณ 40,000 - 50,000 บาท เริ่มแสดงถึงรูปแบบธุรกิจที่ไม่เหมาะสมต่อการสร้างเป็นระบบแฟรนไชส์ การออกแบบส่งผลให้ธุรกิจด้านนี้ส่วนใหญ่ไม่สามารถดำรงอยู่ได้ อาจเนื่องจากผู้ที่ลงทุนไม่สามารถยอมรับกับผลประกอบการที่น้อยเกินไป หรือตัวเจ้าของธุรกิจเริ่มปิดตัวเองลง ไม่สามารถขยายงานต่อเนื่องได้ และสาเหตุที่สำคัญคือ ผู้ลงทุนทั่วไปที่เข้าใจระบบแฟรนไชส์ มีการวางแผนศึกษาธุรกิจก่อนที่จะลงทุน เริ่มยอมรับข้อได้เปรียบและข้อจำกัด เรียกได้ว่ามีความเข้าใจในระบบการบริหารจัดการที่เป็นแฟรนไชส์เต็มรูปแบบมากขึ้น 

 

แม้ว่าจากการสำรวจสภาวะธุรกิจในปี 2555นี้ จะเห็นภาพของธุรกิจแฟรนไชส์ในด้านจำนวนผู้ประกอบการลดลงไปบ้าง จากเดิมที่เคยพบว่ามีธุรกิจแฟรนไชส์อยู่ในระบบประมาณ 504 บริษัท ในปัจจุบันจำนวนดังกล่าวลดลงเหลือ 368บริษัท และมีข้อบ่งชี้ว่าธุรกิจแฟรนไชส์ที่มีขนาดเล็กเกินไป รวมถึงธุรกิจแฟรนไชส์ที่ขาดมาตรฐานเริ่มหายไป ไม่ว่าจะปิดตัวลงหรือลดปริมาณสาขา
 

ด้วยสาเหตุดังกล่าวจึงมีผลวิเคราะห์ได้ว่า รูปแบบของธุรกิจแฟรนไชส์ของคนไทยที่จะเป็นทางเลือกสำหรับนักลงทุนจะน้อยลงไป สิ่งที่เกิดขึ้นนี้ อาจเกิดขึ้นต่อเนื่องจากปัญหาหลายด้านของสังคม และระบบเศรษฐกิจที่ผ่านมาในระยะ 2-3 ปี ประกอบกับปัจจัยอื่นเข้ามาเสริม สามารถวิเคราะห์ได้เป็น 2 สาเหตุ ดังนี้

 

1. หน่วยงานที่จะเข้ามาส่งเสริมขาดความจริงจัง ไม่มีแผนพัฒนาที่ชัดเจน จึงทำให้ภาพรวมของธุรกิจลดความเข้มแข็ง ผู้ประกอบการระบบแฟรนไชส์จึงลดจำนวนน้อยลงตามสภาพ แม้ว่าในช่วง 10 ปีก่อนหน้านี้จะเห็นความเข้มแข็งของหลายหน่วยงาน ทั้งภาครัฐและภาคเอกชน มีการจัดการส่งเสริมด้วยกิจกรรมอย่างต่อเนื่องและเป็นรูปแบบที่ถูกต้อง ส่งผลให้ธุรกิจแฟรนไชส์เติบโต แต่ในช่วงที่ผ่านมาขาดแรงส่งที่สร้างความต่อเนื่องและแผนพัฒนาที่จริงจัง อาจเป็นเหตุให้กระแสการพัฒนาธุรกิจแฟรนไชส์มีแนวโน้มลดลง
 

2. ธุรกิจ SME มีปัญหาในการพัฒนาตนเอง ในระยะ 2 - 3 ปี ที่ผ่านมา ทั้งภาวะการเมือง ภาวะทางธุรกิจที่ไม่เอื้อต่อการขยายธุรกิจ ทำให้อัตรากำไรของธุรกิจถูกบีบ อัตรากำไรลดลงและต้นทุนหลาย ๆ ด้านสูงขึ้น อีกทั้งยังไม่สามารถเพิ่มราคาขายได้อีก แล้วในปีหน้ามีการปรับค่าแรงและค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ขึ้น ขณะที่ปรับค่าแรงจะส่งผลกระทบต่อธุรกิจค้าปลีกต่าง ๆ ทำให้ขาดแคลนแรงงานบริการ 

 

จุดสำคัญที่กล่าวมาข้างต้นทำให้ธุรกิจ SME ที่มีความพร้อมของพื้นฐานธุรกิจเหมาะสมในการพัฒนาเป็นธุรกิจ แฟรนไชส์ กลับไม่สามารถพัฒนาหรือขยายกิจการออกไปได้ ส่งผลให้จำนวนธุรกิจแฟรนไชส์ที่มีมาตรฐานขาดแคลน เป็นที่มาของสภาวะนักลงทุนจำนวนมากต้องการที่จะลงทุนเพิ่มขึ้น แต่กลับไม่สามารถหาธุรกิจที่ดีและมีมาตรฐานเพียงพอต่อการเลือกลงทุน เนื่องจากจำนวนธุรกิจให้เลือกลดน้อยลง นี่คือสภาวะที่สวนทางกันอยู่ในปัจจุบันที่ไม่ควรเกิดขึ้น
 

 

ประเด็นที่ 3 การแข่งขันจากแฟรนไชส์ต่างประเทศสูงขึ้น
 

การเปิดตัวของ AEC ในอีก 2 ปี จะทำให้ประเทศไทยกลายเป็นเป้าหมาย เป็นฐานในการขยายธุรกิจ ในตลาดที่เรียกว่า " C L M V " ประกอบไปด้วย กัมพูชา ลาว เมียนม่าร์ และเวียดนาม 4 ประเทศนี้ฐานสำคัญคือประเทศไทย ถ้าเจาะที่ประเทศไทยจะสามารถขยายตัวออกไปได้ทุกประเทศ เพราะประเทศไทยนั้นอยู่ตรงกลางพอดี ทั้งยังมีขนาดตลาดและการบริโภคดีกว่า ฉะนั้น AEC จะมีฐานที่น่าลงทุนคือ ประเทศไทยของเรา ที่รวมน่าจะเรียกเปลี่ยนจาก C L M V มาเป็น " T C L M V " ( T คือ ประเทศไทย ) ซึ่งน่าจะเหมาะสม การเร่งสร้างระบบแฟรนไชส์ข้ามชาตินั้นจะต้องมีปัจจัยที่เป็นแรงผลักและแรงดึงต่าง ๆ เข้ามาเป็นองค์ประกอบ จากการสำรวจสภาวะธุรกิจแฟรนไชส์ในปีนี้เราพบว่า

1. ปัจจุบัน Case Study ของธุรกิจแฟรนไชส์ต่างประเทศที่เข้ามาในตลาดและได้รับการยอมรับทั้งจากคนไทยและนักท่องเที่ยวต่างชาติ ที่มีอัตราการเติบโตของนักท่องเที่ยวมากขึ้น ธุรกิจแฟรนไชส์นั้นเป็นเรื่องของคนเดินทาง คนเดินทางข้ามประเทศได้มาเห็นธุรกิจที่ตัวเองคุ้นเคยก็จะบริโภค ประเทศไทยที่เป็นเมืองท่องเที่ยว ชาวต่างชาติที่มาเห็นธุรกิจแฟรนไชส์ของประเทศตัวเองหรือจากประเทศที่เค้ารู้จักก็จะบริโภค ฉะนั้นธุรกิจแฟรนไชส์หลายตัวที่มาจาก อเมริกา เกาหลี มาเลเชีย สิงคโปร์ หรือญี่ปุ่น เข้ามาในประเทศไทยและประสบความสำเร็จมีจำนวนมากขึ้น ซึ่งความสำเร็จเหล่านี้จึงกลายเป็น " Pull Factor " หมายถึงปัจจัยที่จะ ดึงนักลงทุนด้านแฟรนไชส์ให้เข้ามาลงทุนในประเทศไทย

1. ธุรกิจอาหาร มีจำนวน 89 ราย 
2. ธุรกิจเบเกอรี่ มีจำนวน 15 ราย
3. ธุรกิจการศึกษา มีจำนวน 47 ราย
4. ธุรกิจเครื่องดื่ม มีจำนวน 82 ราย
5. ธุรกิจบริการ มีจำนวน 35 ราย
6. ธุรกิจความงาม มีจำนวน 18 ราย
7. ธุรกิจหนังสือ มีจำนวน 2 ราย
8. ธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ มีจำนวน 2 ราย
9. ธุรกิจโอกาสทางธุรกิจ มีจำนวน 49 ราย
10. ธุรกิจค้าปลีก มีจำนวน 12 ราย
11. ธุรกิจงานพิมพ์ มีจำนวน 17 ราย