“ดารุมะ” เป็นธุรกิจแฟรนไชส์หรือไม่
 

ผมได้รับการสอบถามว่าธุรกิจของร้านดารุมะเป็นธุรกิจแฟรนไชส์หรือไม่
 

บ่อยครั้งที่เราจะได้ยินว่ามีธุรกิจที่บอกว่าตนเป็นธุรกิจแฟรนไชส์และประกาศขายแฟรนไชส์ แล้วก็มีคนจำนวนมากที่เข้าใจเอาเองว่าธุรกิจนั้นใช่เป็นธุรกิจแฟรนไชส์ จึงยินยอมจ่ายเงินเพื่อซื้อแฟรนไชส์นั้น และธุรกิจนั้นก็บอกว่าจะมีการจ่ายเงินปันผลคืนให้ทุกเดือน หลายคนก็อาจได้รับเงินที่เรียกว่าปันผลนั้นคืนมาบ้าง แล้วอยู่ๆ ก็ไม่มีการจ่ายเงินปันผลให้อีกต่อไป

 

วันนี้เราจะมาคุยกันว่าแล้วธุรกิจแฟรนไชส์ที่ถูกต้องเป็นที่ยอมรับกันในทางสากลเป็นอย่างไร

 

ธุรกิจแฟรนไชส์ (Franchising) เป็นรูปแบบหนึ่งของธุรกิจ ที่ธุรกิจหนึ่งซึ่งดำเนินการประกอบกิจการมาด้วยระยะเวลาหนึ่งแล้วประสบความสำเร็จ เราจะเรียกธุรกิจนี้ว่า แฟรนไชส์ซอร์ (Franchisor) หรือผู้ให้สิทธิ อนุญาตให้บุคคล กลุ่มบุคคล หรือนิติบุคคลซึ่งเราจะเรียกว่า แฟรนไชส์ซี (Franchisee) หรือผู้รับสิทธิ ประกอบธุรกิจเช่นเดียวกับแฟรนไชส์ซอร์ โดยแฟรนไชส์ซีสามารถใชัทรัพย์สินทางปัญญาของแฟรนไชส์ซอร์ หรือที่แฟรนไชส์ซอร์มีสิทธิ์ในการอนุญาตให้ผู้อื่นใช้เพื่อการประกอบธุรกิจของตน (ทรัพย์สินทางปัญญา เช่น ชื่อทางการค้า เครื่องหมายการค้า เครื่องหมายบริการ ความลับทางการค้า ลิขสิทธิ์)

ทั้งนี้การดำเนินธุรกิจของแฟรนไชส์ซีนั้นต้องอยู่ภายใต้แผนธุรกิจ ความช่วยเหลือ ส่งเสริม สนับสนุน และการควบคุมของแฟรนไชส์ซอร์ แฟรนไชส์ซีมีหน้าที่ต้องจ่ายค่าตอบแทนแก่แฟรนไชส์ซอร์ ทั้งสองฝ่ายจะมีข้อตกลงเรื่องสิทธิและหน้าที่ระหว่างกันที่เป็นสัญญาแฟรนไชส์
 

ค่าตอบแทนที่แฟรนไชส์ซีต้องจ่ายให้แก่แฟรนไชส์ซอร์ โดยทั่วไปจะประกอบไปด้วยค่าแฟรนไชส์ (Franchise Fee) หรือค่าแรกเข้า (Initial Fee) ค่าสิทธิ (Royalty Fee) และอื่นๆ เช่นค่าการตลาด หรือค่าโฆษณาประชาสัมพันธ์ 

 

ค่าแฟรนไชส์เป็นการเรียกเก็บจากการอนุญาตให้แฟรนไชส์ซีใช้สิทธิต่างๆ ของแฟรนไชส์ซอร์ การช่วยให้แฟรนไชส์ซีเปิดร้านได้ เช่น ค่าฝึกอบรม ค่าใช้จ่ายในวันเปิดร้าน อาจจะรวมค่าแบบของร้าน แต่การลงทุนในการก่อสร้าง ตกแต่งร้าน ค่าเครื่องมือ อุปกรณ์ภายในร้าน และสินค้าแรกเข้าร้านเป็นค่าใช้จ่ายที่แฟรนไชส์ซีต้องจ่ายต่างหากออกไปเรียกว่าการลงทุนเริ่มแรก (Initial Investment)
 

ค่าสิทธิ เป็นการจ่ายเพื่อการที่แฟรนไชส์ซอร์ให้ความช่วยเหลือ ส่งเสริม สนับสนุนให้ธุรกิจของแฟรนไชส์ซีดำเนินการอย่างราบรื่น และมีคุณภาพตามมาตรฐานที่กำหนด รวมทั้งเพื่อการพัฒนาให้ธุรกิจเครือข่ายแฟรนไชส์มีความสามารถในการแข่งขัน
 

นั่นก็คือ แฟรนไชส์ซีเป็นเจ้าของร้าน และต้องดำเนินงานร้านด้วยตนเอง หลังจากการผ่านการฝึกอบรมโดยแฟรนไชส์ซอร์แล้ว แฟรนไชส์ซอร์จะสอนการบริหารร้านให้แก่แฟรนไชส์ซีและสอนการทำงานประจำวันให้แก่พนักงานของแฟรนไชส์ซี แฟรนไชส์ซีเป็นนายจ้างของพนักงานในร้าน

ดังนั้นร้านสาขาของแฟรนไชส์ซีจึงเป็นหน่วยธุรกิจต่างหากออกไปจากแฟรนไชส์ซอร์ เพียงแต่แฟรนไซส์ซีต้องประกอบกิจการตามที่แฟรนไชส์ซอร์แนะนำ และมีหน้าที่ต่างๆ ตามที่มีกำหนดในสัญญาแฟรนไชส์ อย่างไรก็ตามแฟรนไชส์ซีสามารถทำการตลาดในพื้นที่ (Local area marketing LAM) ได้เมื่อผ่านการอนุมัติจากแฟรนไชส์ซอร์ตามที่แฟรนไชส์ซีเสนอแผนงานเข้าไป
 

แฟรนไชซ์ซอร์เป็นผู้บริหารภาพรวมของธุรกิจ ก่อนที่จะมีมาตรการอะไรออกไปแฟรนไชส์ซอร์ที่ดีต้องมีการศึกษาอย่างรอบด้าน และมีการทดลองในร้านของตนเองเสียก่อนจนแน่ใจว่าจะเกิดประโยชน์แก่ร้านสาขาต่างๆ จึงจะกำหนดให้ร้านสาขาและแฟรนไชส์ซีปฏิบัติตาม สำหรับการทำการตลาดโดยรวมเป็นสิ่งที่แฟรนไชส์ซอร์ต้องดำเนินการเพื่อการสร้างความต่อเนื่องของการจดจำแบรนด์ การทำโปรโมชั่นต่างๆ ก็เพื่อการกระตุ้นยอดขาย
 

 

ข้อมูลพฤติกรรมของเจ้าของธุรกิจดารุมะตามข่าวที่เสนอในสื่อต่างๆ นั้น ผู้ที่ซื้อแฟรนไชส์กล่าวว่าได้จ่ายเงินลงทุนสาขาละ 2.5 ล้านบาท และมีบางคนบอกว่าต้องจ่ายค่าก่อสร้างและค่าตกแต่งร้านอีกต่างหาก บางรายถึงกับกล่าวว่ามีการขายแฟรนไชส์ร้านเดียวกันให้กับบุคคลถึง 2 คน โดยที่เมื่อครบเดือนเจ้าของดารุมะก็จะจ่ายเงินปันผลคืนมาให้ซึ่งก็มีการจ่ายเงินปันผลให้เพียงไม่กี่เดือนเท่านั้นเอง

ผู้ที่ซื้อแฟรนไชส์ยังกล่าวว่า การดำเนินงานทั้งหมดเป็นของสำนักงานใหญ่ดารุมะ รวมทั้งการคิดเรื่องของโปรโมชั่น มีผู้ที่อ้างว่าเป็นผู้จัดการร้านสาขาหนึ่งของดารุมะกล่าวว่าทำงานมา 3 ปี ไม่พบว่าบริษัทมีฝ่ายบุคคลหรือฝ่ายการเงินเลย ทุกอย่างเจ้าของทำเองทั้งหมด รายละเอียดอยู่ในสื่อที่นำเสนอกันอย่างมากในช่วงนี้

 

เช่นนี้จะเห็นได้ว่าธุรกิจดารุมะไม่เข้าองค์ประกอบของธุรกิจแฟรนไชส์ในประเด็นที่สำคัญคือ

ดังนั้นธุรกิจดารุมะจึงไม่ใช่ธุรกิจแฟรนไชส์ตามความหมายที่ยอมรับกันทั่วไป

 

มีอีกคำถามหนึ่งคือ แล้วผู้ที่คิดจะรับสิทธิแฟรนไชส์มีข้อที่ต้องพิจารณาอย่างไร

 

ก็ขอฝากแง่คิดง่ายๆ ดังนี้ครับ

วิทยากร

อ.สุชาติ กิติเฉลิมเกียรติ