คดีราชสีห์กับหนู (สตาร์บัค แอนด์ สตาร์บัง)

บทความนี้ผมเขียนเพื่อเผยแพร่ให้กับสมาชิกของสมาคมธุรกิจแฟรนไชส์และไลเซนส์วันนี้เอง เป็นการวิเคราะห์แบบเต็มเหยียด เลยขอนำมาโพสไว้ที่นี่ด้วยครับ

วันนี้เราจะมาวิเคราะห์ คดี(ไร้)สาระที่กำลังดังกระหึ่มทางโซเชียลมีเดียสตาร์บัค ทางมุมแดง น้ำหนัก 270 ปอนด์ จากค่ายลุงแซม กล้ามใหญ่และ สตาร์บัง มุมน้ำเงิน น้ำหนักชั่งเมื่อเช้า 140 ปอนด์ จาก ค่ายลุงบัง บูดู ข่าวมวยคู่นี้ถ้าไทยรัฐเอาไปลงวันหวยออกจะดังกว่านี้ ฮา...

เรื่องนี้เกิดมาสักพักแล้ว และหายต๋อมไป จน(ผม)คิดว่า ตกลงกันแล้วก็เห็นลุงบังจอดแมงกะไซค์ขายกาแฟริมถนนพระอาทิตย์อย่างเก่าไม่กี่วันมานี้ลุงบังตกเป็นข่าวอีกว่า ถูกสตาร์บัคฟ้องคดี “อาญา” แถมเรียกค่าเสียหายเหยียบแสน... ลุงบังขายรถ ขายบ้านยังไม่รู้จะพอชดใช้หรือเปล่าเลย

อาจต้องรอถึงรุ่นเหลน ฮา...

ปัญหาเกิดจากเครื่องหมายที่ทั้งสองเจ้าใช้ ของลุงบังเหมือนหรือคล้ายกับของสตาร์บัคหรือไม่เหมือนหรือคล้ายในทางกฎหมายต่างกันครับ ถ้าเหมือนเป๊ะ ถือว่า “ปลอม” เครื่องหมายการค้าถ้าแค่คล้ายถือว่า “เลียน” แต่ผิดกฎหมายทั้งสองอันเครื่องหมายของลุงบังไม่เหมือนของสตาร์บัคเสียทีเดียวครับ มีบางส่วนต่างไปบ้าง

แต่โดยรวมคล้ายกัน จึงไม่เป็น “ปลอม” แน่ แต่เป็น “เลียน” หรือไม่ฟันธงว่า “เลียน” แน่ แถมตั้งใจเลียนเครื่องหมายสตาร์บัคเขาด้วยยากมากที่จะต่างคนต่างคิด ออกมาได้คล้ายกันขนาดนี้ เหตุผลเรื่องสัญลักษณ์ของศาสนาอะไรนั่น ผมว่าไม่ค่อยมีน้ำหนักเท่าไร

ถ้าหยิบไปอ้างในศาลๆ อาจ “เงิบ” ได้  แต่เลียนแล้วจะผิดกฎหมายเลยไหม ยังครับ “อาจผิด หรือไม่ผิดก็ได้” .....ตอบประมาณชวนถูกเตะ ฮา.... แต่จริงครับในทางกฎหมายแค่นี้ยังตอบไม่ได้

ต้องดูต่อว่า การเลียนนั้นทำให้สาธารณชน “สับสนหลงผิด” ในแหล่งกำเนิดสินค้าหรือไม่ถ้าผู้บริโภคสั่งกาแฟลุงบัง เพราะคิดว่าเป็นของสตาร์บัค นั่นละครับ เรียกว่า “สับสนหลงผิด” ล่ะ ท่าจะสับสนหนักด้วย ทางกฎหมายเขาไม่แค่ดูว่ามีใครสักคนหลงเข้าผิดร้านแล้วจะถือว่า สาธารณชนสับสน สาธารณชนจะหมายถึง ผู้บริโภคทั่วไป เป็นคนที่กฎหมายสมมุติขึ้น จึงไม่ใช่ ตาแม้นที่กะเพอโรนคร หรือ เจ๊ะแมะที่กูจิงลือปะ ที่ไม่เคยรู้จักสตาร์บัคเลย

และก็ไม่ใช่ FC ตัวยงที่เดินผ่านร้านก็รู้ว่านี่มัน “ไวท์ช็อคโกแลต มอคค่า แฟรบตูชินี่” จากกลิ่นที่โชยออกมาทั้งสองนั่น “สุดโต่ง” ไป เอากลางๆ ครับ คนทั่วไปที่พอรู้จักกาแฟสตาร์บัค เคยมีโอกาสซื้อกาแฟสตาร์บัคกิน แต่ไม่จำเป็นต้องเป็นแฟนคลับแน่นปึ๊ก

ผมว่าท่านทั้งหลายที่กำลังอ่านนี่หลายคนก็อยู่ในฐานะ “สาธารณชน” ได้ครับ ลองหลับตาแล้วนึกว่า ถ้าท่านเห็นเครื่องหมายทั้งสองจะสับสนงงงวยไหมครับ อย่าเพิ่งตอบครับ... เก็บคำตอบไว้ก่อน หลับตาใหม่ แล้วนึกถึงร้านสตาร์บัคและรถเข็นของลุงบังด้วยครับ

คำตอบเปลี่ยนไหมครับ….เวลาดูว่าชาวบ้านจะสับสนหรือไม่ เขาดูที่เครื่องหมายว่า เหมือนคล้ายทางสายตาหรือไม่ เหมือนคล้ายทางเสียงเรียกขานหรือไม่ เหมือนคล้ายทางความหมายหรือไม่ และศาลไทยยังดูที่ตัวสินค้า หีบห่อ บรรจุภัณฑ์ และลักษณะการใช้เครื่องหมายด้วย

ทางสายตา(ผม) สองเครื่องหมายนี้ต่างกันหลายจุด แม้รวมๆ คล้ายกัน เสียงเรียกขาน “บัค” กับ “บัง” ต่างกันแต่ไม่มาก ส่วนความหมายไม่เหมือนกัน แต่บรรจุภัณฑ์และสินค้าเหมือนกันแต่คุณภาพและราคาต่างกันยังกับไอโฟนกับออปโป 

เมื่อนับนิ้ว ดูดาว เปิดไพ่และส่องลูกแก้วแล้ว (ลืมถามหมอดูอีที) เชื่อว่า ศาลคงออกข้าง “สับสน” แน่ แต่ลึกๆ ผมเชียร์อีกข้าง จะถือเป็นการ “ล้อเลียน” (Parody) คือเพิ่ม “ล้อ” ไม่ใช่แค่ “เลียน” ได้หรือเปล่า ได้ครับ เพราะ(ร้าน)ของลุงบัง มี “ล้อ” ตั้งสามล้อแหนะ ฮา...

แม้ลุงบังทำธุรกิจจริงจังเป็นเรื่องเป็นราว แต่ก็คงมีคนคิด (เหมือนผม) ว่า “ขำขำ” มากกว่า และส่วนใหญ่ก็ไม่มีใครคิดว่าจะทำให้เครื่องหมายของสตาร์บัคเสียหายสักหน่อย

ซึ่งน่าจะเป็น “ล้อเลียน” ได้ ถ้า(สมมุติ)ว่าลุงบังชนะ จะทำให้เครื่องหมายสตาร์บัคหมองไปหรือไม่ คือ ถ้าศาลว่าไม่สับสนก็หมายความว่าลุงใช้ได้ไม่ทำให้ใครหมองครับ

ผิดกับในเมกา ที่มีกฎหมายคุ้มครองการทำให้เครื่องหมายเสื่อมค่า (Trademark Dilution Revision Act) ถ้าอย่างนั้นก็ต้องตั้งฟ้องวางรูปคดีใหม่ไปอีกทาง (ซึ่งชนะใสๆ ไม่ต้องลุ้นเหมือนคดีนี้)

แต่(บังเอิญ)ผมแอบลุ้นลุงบังอยู่ เลยขออุบวิธีหลังไว้ ฮา... ถ้าหวยออกข้างที่ผมลุ้นนี่ สตาร์บัคถูกน็อคเลยนะครับ เหมือน Mcdonald โดนหมัดเด็ด McCurry น็อคที่มาเลย์มาหมาดๆ

(มีโอกาสจะเล่าเรื่อง McCurry ให้ฟัง) ยังไม่หมดครับ สตาร์บัคเขาฟ้องอาญาพ่วงด้วย อันนี้แรง... ถ้าลุงบังพลาดคงต้องซิ่งมอไซค์ไปชงกาแฟขายต่อในเรือนจำ

หลักคิดในคดีอาญาคล้ายกับแพ่ง แต่ภาระตกหนักกว่าสำหรับสตาร์บัค อาญานี่มีทั้งปลอมและเลียนเครื่องหมาย ของลุงบังแค่เลียนไม่ปลอม เรื่องปลอมเลยไม่ผิดแน่นอน ส่วนเลียนก็....... ไม่ผิดครับ

จะผิดได้นี่ สตาร์บัคต้องชี้ให้เห็นชัดแจ้งดั่งแสงตะวันว่า...ลุงบัง “ต้องการ” (ภาษากฎหมายเรียกเจตนา) ให้คนหลงเชื่อว่าร้านของลุงบังคือร้านของสตาร์บัค ซึ่งไม่มีทาง แค่รถเข็นกับร้านหรูของสตาร์บัคก็ต่างกันเยอะครับ หรือใครจะเถียงว่านิดหน่อย ราคาและรสชาติก็ผิดกัน ขาประจำหลายคนบอกของลุงบังอร่อยกว่า แถมถูกกว่า ฮา...

ตาบอดเท่านั้นจะไม่รู้ว่ามันต่างกัน (ถ้าบอดจริง ก็คงไม่เห็นเครื่องหมายให้สับสนตั้งแต่ต้นแล้วล่ะ) ปัจฉิมบท... ในคดีแพ่งโอกาสสูง(ลิ่ว)ที่ลุงบังจะแพ้คดี และศาลอาจห้ามลุงบังใช้เครื่องหมายต่อ

แต่ยังขายกาแฟได้ เบาะๆ อาจให้ใช้ “สตาร์บัง” ที่เป็นภาษาไทยแทน ไม่งั้นอาจต้องเปลี่ยนเป็น “บังตาคอฟฟี่” ฮา... แต่ที่เป็นข่าวมานี่ ถือว่าลุงชนะแล้วล่ะ ฮา...อีกที

ส่วนคดีอาญา ลุงบังแค่ฟุตเวิร์ค แย็บๆ ก็ชนะได้ไม่ยาก เว้นแต่จะรับสารภาพ ซึ่งถ้ารับจะถือว่าแพ้ในคดีแพ่งด้วยทันที

เรื่องน่าคิด....ชนะแล้วได้อะไร... สะใจที่ได้เห็นลุงบังต้องเปลี่ยนป้าย หรือถ้าน้อยใจลุงอาจเลิกขายกาแฟหรืออยากได้ค่าเสียหาย .... ไม่น่าใช่หรือแค่ขู่ กำหราบ หรือปรามไม่ให้เอาเป็นเยี่ยงอย่างแต่ที่ทำนั่นสร้างศัตรูและเสียลูกค้าไปเยอะเหมือนกันนะ ทางอื่นมีตั้งเยอะทำไมไม่ทำ

จัดประกวดการล้อเลียนเครื่องหมายสตาร์บัคให้ดังไปทั่วโลกเลยก็ได้ หรือจัดแคมเปญรวบรวมเครื่องหมายเลียนแบบทั่วโลกเอามาโชว์ให้ดู ให้ลุงบังเป็นแม่งาน น่าจะเวิร์คกว่าว่าไหม

อ้างอิงจาก ผศ.ดร.สมชาย รัตนชื่อสกุล คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย