แฉ! ทุกข์แฟรนไชส์ซี ทำไมเลิกสัญญาแฟรนไชส์ ยากกว่าเลิกธุรกิจของตัวเอง 
 

หลายคนซื้อแฟรนไชส์มาแล้วขายไม่ดี ขาดทุนไม่เป็นไปตามโฆษณา อยากจะยกเลิกสัญญาก่อนกำหนด แต่ไม่สามารถยกเลิกได้ง่ายๆ ต้องถูกปรับเงินทุกเดือนจนกว่าจะครบสัญญา บางแบรนด์แฟรนไชส์ถ้าจะยกเลิกสัญญาแฟรนไชส์ ก็มีการห้ามแฟรนไชส์ซีทำธุรกิจในลักษณะเดียวกันอีก 2 ปี 3 ปี หรือ 5 ปี 
 

คนซื้อแฟรนไชส์ที่เจอปัญหาแบบกันนี้ สงสัยว่าเป็นการเอาเปรียบหรือไม่ และทำไมยกเลิกสัญญาแฟรนไชส์ถึงยากขนาดนี้
 

ก่อนเซ็นสัญญา ต้องรู้ระบบแฟรนไชส์! 
 

ก่อนอื่นผู้ซื้อแฟรนไชส์ต้องศึกษาและทำความเข้าใจระบบแฟรนไชส์อย่างละเอียด ก่อนตัดสินใจซื้อแฟรนไชส์ จะได้ไม่เกิดปัญหาหรือถูกฟ้องจากเจ้าของแฟรนไชส์ได้ และป้องกันการเอารัดเอาเปรียบจากเจ้าของแฟรนไชส์ด้วย 
 

ปัจจุบันไม่มีกฎหมายแฟรนไชส์เป็นการเฉพาะ แต่ธุรกิจแฟรนไชส์มีกฎหมายในเรื่องสัญญาแฟรนไชส์ เป็นสัญญาประเภทหนึ่งภายใต้บังคับแห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ รวมถึงกฎหมายเกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญา ชี้ให้เห็นว่าสัญญาแฟรนไชส์เกี่ยวข้องกับการอนุญาตให้ใช้สิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา โดยเฉพาะเครื่องหมายการค้าและสิทธิบัตร 
 

ระบบแฟรนไชส์ในทางสัญญาแฟรนไชส์ ผู้ขายแฟรนไชส์อนุญาตให้ผู้ซื้อแฟรนไชส์ใช้เครื่องหมายการค้าและบริการ ตราสินค้า ตลอดจนสูตรลับ กรรมวิธีต่างๆ ของผู้ขายแฟรนไชส์ โดยผู้ขายแฟรนไชส์มีข้อตกลงให้ความช่วยเหลือผู้ซื้อแฟรนไชส์ในด้านต่างๆ อาทิ ระบบบัญชี การเงิน การตลาด กิจกรรมส่งเสริมการตลาด การฝึกอบรมพนักงาน โดยผู้ขายแฟรนไชส์จะควบคุมคุณภาพสินค้าและบริการของผู้ซื้อแฟรนไชส์ และวิธีดำเนินกิจการในบางประการเพื่อความเป็นมาตรฐานเดียวกัน
 

 

เอกสารสัญญาอะไรตาม ถ้าหากเซ็นลงนามไปแล้วเลิกยากกันทั้งนั้น ไม่ว่าจะเป็นวงการนักร้อง นักแสดง ธุรกิจเงินกู้ และอื่นๆ ไม่เว้นแม้แต่ธุรกิจแฟรนไชส์ ฝ่ายไหนทำผิดสัญญาที่ระบุไว้ในสัญญา อีกฝ่ายสามารถฟ้องร้องเรียกค่าเสียหายได้ เพราะฉะนั้น ก่อนที่จะทำธุรกิจและเซ็นสัญญาอะไร ควรศึกษาข้อมูลธุรกิจหรือสิ่งที่จะทำ รวมถึงอ่านรายละเอียดข้อปฏิบัติและเงื่อนไขในสัญญาให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ หรืออาจจำเป็นต้องมีผู้รู้กฎหมายหรือทนายเป็นที่ปรึกษาก่อนเซ็นสัญญา  
 

คุณทักษอร สมบูรณ์ทรัพย์ ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านกฎหมาย กรมทรัพย์สินทางปัญญา ได้ให้สัมภาษณ์ไทยแฟรนไชส์เซ็นเตอร์ ยกตัวอย่างกรณีแฟรนไชส์อาหารที่ให้สูตรผู้รับสิทธิต่อว่า แฟรนไชส์ที่ให้สูตร หรือ Know-how ส่วนใหญ่ผู้ซื้อแฟรนไชส์จะได้ทักษะในการประกอบอาชีพ เจ้าของแฟรนไชส์อาจมีเงื่อนไขบังคับมากขึ้น เช่น หากเลิกทำแฟรนไชส์  ต้องไม่ทำธุรกิจแบบเดียวกันในระยะเวลาที่กำหนด ซึ่งข้อบังคับทุกอย่างต้องขึ้นอยู่กับข้อตกลงในสัญญาแฟรนไชส์ด้วย
 

เจ้าของแบรนด์แฟรนไชส์ต้องระบุรายละเอียดข้อบังคับและเงื่อนไขในสัญญาแฟรนไชส์ให้ชัดเจน ครอบคลุม รัดกุม ให้คนซื้อแฟรนไชส์ไปเปิดมีสิทธิ์ใช้ได้แค่ไหน หรืออาจจะมีเงื่อนไขอื่นๆ เพิ่มเติม เช่น หากหมดสัญญาจะใช้ชื่อธุรกิจแอบอ้างไม่ได้ หรือ ห้ามนำสูตร และ Know-how ของทางแบรนด์แฟรนไชส์ไปใช้ต่อ และต้องไม่ทำธุรกิจในลักษณะเดียวกันด้วย

 

 
กรณีถ้าผู้ซื้อแฟรนไชส์ที่ได้รับสูตร หรือ Know-how ไป หากหมดสัญญา แล้วไม่ต่อสัญญา แต่ผู้ซื้อแฟรนไชส์ยังนำสูตรนั้นไปปรับปรุงเพื่อขายต่อ แต่ในสัญญาแฟรนไชส์ไม่ได้ระบุเงื่อนไขห้ามนำไปใช้หรือปรับปรุงเอาไว้ตั้งแต่แรก ถือว่าผู้ซื้อแฟรนไชส์ไม่ผิด เจ้าของแบรนด์แฟรนไชส์ไม่สามารถฟ้องร้องผู้ซื้อแฟรนไชส์ได้       
 

หรือกรณีในสัญญา ระบุเงื่อนไขว่า หากหมดสัญญาหรือไม่ต่อสัญญาแฟรนไชส์ แฟรนไชส์ซีต้องส่งคืนคู่มือปฏิบัติการแฟรนไชส์ เอกสาร สิ่งพิมพ์ หรือวัสดุใดๆ ที่ระบุหรือบันทึกข้อมูลและความลับทางการค้าให้แก่แฟรนไชส์ซอร์โดยทันที หากแฟรนไชส์ซีไม่ยอมส่งเอกสารดังกล่าวคืน แฟรนไส์ซอร์มีสิทธิเรียกร้องเอาค่าเสียหายจากแฟรนไชส์ซีเป็นจำนวน 100,000 บาท ได้ โดยไม่เป็นการตัดสิทธิแฟรนไชส์ซอร์ฟ้องร้องคดีอาญา หรือคดีแพ่ง เพื่อเรียกร้องค่าเสียหายเพิ่มตามสัญญา 

 

สรุปก็คือ สัญญาแฟรนไชส์ระบุข้อปฏิบัติและเงื่อนไขที่เจ้าของแฟรนไชส์และผู้ซื้อแฟรนไชส์ไว้อย่างไร ทั้ง 2 ฝ่ายต้องปฏิบัติตาม หากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ทำตามหรือผิดสัญญา อีกฝ่ายสามารถฟ้องร้องเรียกค่าเสียหายได้ เพราะฉะนั้น ก่อนเซ็นสัญญาแฟรนไชส์ ต้องศึกษาหาความรู้เรื่องแฟรนไชส์ให้เข้าใจถ่องแท้ ศึกษาข้อมูลธุรกิจแฟรนไชส์ที่ต้องการซื้อ ไม่ซื้อแฟรนไชส์ตามกระแส เปรียบเทียบข้อดีข้อเสียของแต่ละแบรนด์แฟรนไชส์ก่อนตัดสินใจซื้อแฟรนไชส์   

 

นักเขียน

คุณมนตรี ศรีวงษ์ (อ๊อฟ)