อะไรๆ ก็แฟรนไชส์ (บทความกฎหมายแฟรนไชส์)


คุณรู้ไหมว่าคุณแฟรนไชส์นี่เป็นต่างด้าว ผมเห็นถือพาสปอร์ตทั้งยี่ห้ออเมริกัน อังกฤษ ญี่ปุ่นเข้ามาเดินเพ่นพ่านในสยามเมืองยิ้มเต็มไปหมด แต่คนไทยเราก็ย่อยอยู่เสียเมื่อไร ผมเห็นตอนนี้แฟรนไชส์ไทย  ยี่ห้อไทยแท้ออกมาฟาดแข้งฟาดขาให้เห็นอยู่บ้างเหมือนกัน

ยิ่งตอนนี้ท่านทักษิณเร่งส่งเสริมอัดกิจกรรมเยอะไปหมด ถือว่าแฟรนไชส์ของคนไทยเป็นกิจการเอสเอ็มอีที่เอาออกไปสู้หน้าชาวโลกเขาได้ บางอันนี่ผมเห็นไปไกลถึงเมืองนอก เมืองนาโน่นเลย อ๊ะ…อย่างนี้ต้องเรียก..เพ่ เพราะช่วยไม่ให้เราเสียดุลการค้าไปตลอดชาติ

ที่แฟรนไชส์เริ่มคุ้นตากันมากขึ้น เพราะการขยายธุรกิจด้วยระบบ แฟรนไชส์นั้น ประสบความสำเร็จอย่างที่เรียกได้ว่า พุ่งกระฉูดเหมือนจรวด เจ้าจรวดที่ว่านี่เอาขนาดส่งคนไปนอกโลกได้นะครับ ไม่ใช่แค่จรวดบั้งไฟของเรา

ที่เมืองลุงแซม ซึ่งถือว่าเป็นบ้านเกิดของแฟรนไชส์ยุคใหม่ (แสดงว่าต้องมีแฟรนไชส์รุ่นเก่า…ถูกแล้วครับ ไว้มีจังหวะเดี๋ยวจะเล่าให้ฟัง) เขาบอกว่า ในอเมริกามีธุรกิจแฟรนไชส์กว่า 600,000 แห่ง และมีอีก 100,000 แห่งทั่วโลก

เฉพาะในอเมริกามียอดขายรวมกันถึง 800,000 ล้านเหรียญ คิดเป็น 16 เปอร์เซ็นต์ของยอดรวมผลผลิตของประเทศเขาเลยทีเดียว

ผมไม่รู้ว่าต้องมีเลขศูนย์กี่ตัว แต่คำนวณดูคร่าวๆ ผมว่าเงินในแบงค์ผมก็คงมีศูนย์น้อยกว่านี้สักสองสามหลักเท่านั้น…… ผมหมายถึงเลขศูนย์หลังจุดทศนิยม นี่แค่เป็นตัวเลขของปี ค.ศ.1996 นะครับ ถึงปีนี้นี่ไม่รู้จะพุ่งอีกแค่ไหน  แค่คิดก็นับเลขไม่ถูกแล้ว

เหตุที่มันพุ่งกระฉูดนี่ก็เพราะว่า “เขาขยายธุรกิจได้โดยไม่ต้องใช้……สตางค์”


“ฮ้า….. มีอะไรอย่างนี้ในโลกด้วยหรือ ?”

ไม่ต้องตกใจหรอกครับ “เรื่องจริงไม่ได้โม้”(พยายามนึกหน้าคุณสมรักษ์ คำสิงห์ไว้ด้วย)

เมื่อเจ้าของเดิมเขาประสบความสำเร็จในธุรกิจของเขา จนชื่อเสียงโด่งดังเนื้อหอมไปทั่ว หมู่ภมรทั้งหลายที่ไหนจะอดใจไหวละครับ ก็ต้องพยายามเข้าไปจีบ เพื่อขอแบ่งเอาธุรกิจของเขาไปทำบ้าง

ถ้าเจ้าของเดิมเขามีสตางค์เขาคงไม่แบ่งให้คุณหรอก ทำเอง เก็บกำไรไว้เองไม่ดีกว่าหรือ แต่ถ้าเขาไม่มีเงินมากพอที่จะขยายธุรกิจของเขาออกไปได้ กลยุทธ์การขยายธุรกิจก็จะวิ่งปรู๊ดเข้าไปในหัวเขา เพราะเขาสามารถขายสิทธิให้คุณไปทำที่โน่นที่นี่ โดยยังคงใช้ยี่ห้อของเขา ทุกอย่างต้องทำอย่างที่เขาบอกทั้งหมด แต่เขาไม่ต้องลงทุน เพราะคุณเองจะเป็นผู้ลงทุนทั้งหมด

เห็นหรือยังว่าธุรกิจ (ซึ่งเป็นชื่อของเขา) ก็ขยายได้ โดยใช้สตางค์ของคนอื่น แล้วยังเก็บเงินจากคุณได้อีก เห็นวิธีที่เขาล้วงเงินในกระเป๋าคุณหรือยัง ?

แต่คุณเองก็ได้ประโยชน์เพราะได้ยี่ห้อเขามาใช้ ได้ธุรกิจเขามาทำ แล้วคุณก็เห็นอยู่แล้วว่าธุรกิจของเขาประสบความสำเร็จ ถึงจะต้องแบ่งรายได้บางส่วนให้เจ้าของเดิมเขาบ้าง ก็โอเค ถือเป็นทางลัด ไม่ต้องไปลงทุนคิดทำธุรกิจใหม่ให้เมื่อยตุ้ม ดีไม่ดีอาจหกคะเมนตีลังกา เงินก็สูญได้  ใช่ไหม

เมื่อต่างฝ่ายต่างก็ได้ ที่เรียกกันว่าเกมนี้ไม่มีผู้แพ้ win-win solution  ก็ยิ่งทำให้กลยุทธ์นี้เป็นที่ชื่นชมของนักธุรกิจทั้งหลาย ใครที่มีธุรกิจอยู่ก็คิดว่าจะทำเป็นแฟรนไชส์ทั้งนั้น ไปไหนมาไหนเห็นแต่ประกาศขายแฟรนไชส์

คิดอย่างนี้ออกจะไม่ปลอดภัย ไม่ปลอดภัยในที่นี้หมายถึงตัวธุรกิจเองอาจจะมีปัญหา และอาจจะสร้างปัญหาให้กับคนที่เขาจะเข้ามาทำแฟรนไชส์กับคุณก็ได้

โธ่….ก็เพิ่งบอกว่ามันเป็นกลยุทธ์ที่ดี แล้วจะไม่ให้คุณทำได้อย่างไร

ผมเพียงต้องการบอกคุณที่ตอนนี้เป็นเถ้าแก่มีกิจการอยู่ และกำลังเล็งหาวิธีขยายธุรกิจออกไปว่า การขยายธุรกิจไม่ใช่มีวิธีแฟรนไชส์อย่างเดียว ธุรกิจบางอย่างขยายโดยใช้วิธีให้แฟรนไชส์ได้ แต่บางอย่างต้องใช้วิธีอื่น ทำเป็นแฟรนไชส์ไม่ได้  ไม่ใช่จะทำได้ทุกธุรกิจ

ลองนึกภาพดูว่า หมอหยองผู้มีชื่อเสียงหยั่งรู้ดินฟ้าประกาศขายแฟรนไชส์ ลองนึกภาพต่อมาว่าร้านแฟรนไชส์หมอหยอง จะมีลูกค้าเข้ามาใช้บริการหรือเปล่า? ก็คงจะมีเฉพาะร้านที่หมอหยองนั่งประจำ ก็หมอหยองมีคนเดียว จะแบ่งภาคไปอยู่หลายๆ แห่งได้ไง ถึงหมอหยองจะสอนคนอื่นให้กลายเป็นหมอแหยงได้ และดูหมอเป็น

แต่เมื่อขึ้นป้ายว่าร้านหมอหยอง คนก็ต้องการมาดูกับหมอหยอง  ไม่ใช่หมอแหยง  หรือคุณคิดว่าฝีมือดูหมอของลูกศิษย์จะเท่าเทียมกับอาจารย์

นี่เป็นตัวอย่างธุรกิจที่ทำเป็นแฟรนไชส์ค่อนข้างยาก… ที่ไม่ได้บอกว่าทำไม่ได้เลย  เพราะเดี๋ยวนี้มันโคลนนิ่งกันได้  แม้ตอนนี้จะแค่วัวแค่แกะ  แต่มนุษย์อาจเป็นรายต่อไปก็ได้ใครจะไปรู้ต่อไปอาจมีหมอหยองประจำทุกสาขาแฟรนไชส์ของหมอหยองก็ได้  แต่เป็นหมอหยองโคลน…..

คุณที่คิดจะซื้อสิทธิแฟรนไชส์มาทำก็เหมือนกัน ไม่ใช่ใครก็ทำแฟรนไชส์ได้ คนบางคนเหมาะจะเป็นลูกน้อง กินเงินเดือนคนอื่นเขา อันนี้อย่าดูถูกอาชีพลูกจ้าง บางคนกินเงินเดือนเป็นแสน ได้ยินแล้วขอบตาร้อนผ่าวขึ้นมาทันที…. อิจฉานะ  คนอะไรโชคดีชะมัด คนพวกนี้ให้ออกมาเป็นเถ้าแก่เอง หมายถึงลงทุนทำธุรกิจเอง ใช้สตางค์ตัวเอง…  เจ๊งได้ง่ายๆ เหมือนกันนะครับ


ลองนึกถึงเพื่อนฝูงที่โดนพิษเศรษฐกิจกระหน่ำซัดซะต้องระเห็จออกจากงาน แล้วมาหาธุรกิจทำเองดูได้ ประสบความสำเร็จไปทุกคนเสียที่ไหน บางคนเงินบำนาญที่ได้มาละลายไปกับการทำธุรกิจ น่าสงสาร

แต่คนบางคนก็ไม่เหมาะจะเป็นลูกจ้าง เพราะไฟมันแรง ไม่ค่อยจะฟังเจ้านาย เถียงเจ้านายอยู่เรื่อย แบบนี้เจ้านายเขาก็เชิญให้ออกไปทำเองจะได้หมดเรื่อง พวกนี้เคยชินกับการเถียงเจ้านาย พอออกมาทำเอง ไม่มีเจ้านายทะเลาะด้วย เผลอทะเลาะกับตัวเองก็มี

เฮ้อ.. อย่างนี้ก็มีด้วย

แต่พวกนี้ก็ไม่เหมาะทำแฟรนไชส์ เพราะจะไม่ค่อยฟัง หรือยอมอยู่ภายใต้กฎระเบียบของแฟรนไชซอร์เขา คือแบบว่าเป็นพวกรักอิสระ อยากทำโน่นทำนี่ตามใจ พวกนี้รับรองว่าถ้ามาทำแฟรนไชส์ จะรู้สึกอึดอัด  และไม่มีความสุข สุดท้ายก็ต้องเลิก

เอาเป็นว่าก่อนตัดสินใจจะทำแฟรนไชส์ ต้องดูให้ดีบางคนไม่เหมาะจะเป็นเถ้าแก่ เหมาะจะเป็นลูกจ้างมากกว่า แต่บางคนเหมาะเป็นเถ้าแก่เอง แต่ไม่เหมาะที่จะทำแฟรนไชส์ ลองคิดดูว่าท่านจัดอยู่ในกลุ่มไหน ?

อ้างอิงจาก ผศ.ดร.สมชาย รัตนชื่อสกุล คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย