ภาพจาก  https://www.traveloka.com

ผมได้พาคนไทยมาเยี่ยมชมบริษัทสตาร์ทอัพอันดับต้น ๆ ของโลกเลยก็ว่าได้ที่อินโดนีเซีย ไปมาประมาณ 4 ที่คือ Traveloka สตาร์ทอัพที่หลายคนคงเคยได้ยิน ทำเรื่องท่องเที่ยวซึ่งตอนนี้เป็นยูนิคอร์นแล้ว Bukalapak สตาร์ทอัพอีคอมเมิร์ซที่เน้นเรื่องท้องถิ่นซึ่งถือว่าเติบโตมากทีเดียว Tokopedia เป็นสตาร์ทอัพอีคอมเมิร์ซอันดับหนึ่งของที่นี่ และ Go-Jek สตาร์ทอัพที่ให้บริการเรียกรถแท็กซี่และมอเตอร์ไซค์

 

บ้านเมืองของอินโดนีเซียเปลี่ยนไปเยอะมากต่างจากเมื่อ 3 ปีก่อนที่ผมมา การมาในครั้งนี้ต้องบอกว่าผมได้เข้ามาแบบคลุกวงในมาก ๆ ทำให้เข้าใจว่าทำไมนักลงทุนถึงอยากมาลงทุนที่อินโดนีเซียกันมาก นั่นก็เพราะที่นี่เขามีโอกาสอันมหาศาล มีความ early มาก 

 

ผมคิดว่าในอีกไม่เกิน 5 ปีจะนำหน้าประเทศไทยแน่นอนและก็อาจนำอีกหลาย ๆ ประเทศด้วย เนื่องด้วยมีนักลงทุนเทเงินเข้ามาเยอะมาก ประกอบกับจำนวนประชากร 265 ล้านคนเป็นคนรุ่นใหม่ที่มีกำลังซื้อมาก และเป็นประเทศที่มีปัญหาเยอะซึ่งในเชิงของการทำธุรกิจยิ่งเห็นปัญหายิ่งเห็นโอกาส 
 

ภาพจาก https://www.bukalapak.com/

 

สตาร์ทอัพหลาย ๆ ตัวมุ่งเน้นไปที่การแก้ปัญหาให้กับคนอินโดนีเซีย และโฟกัสไปแต่ที่ตลาดอินโดนีเซียเท่านั้น เห็นได้จากตอนนี้ยูนิคอร์น 4 ตัวที่มีอยู่ มีเพียงแค่ 2 ตัวเท่านั้นที่ออกไปข้างนอกคือ Traveloka ที่ตอนนี้มีสาขาในประเทศไทยแล้ว และ Go-Jek ที่ออกมาในชื่อ GET ส่วนที่เหลือยังไม่ออกมาและบอกว่าจะไม่ออกไปด้วยซ้ำ 

 

ผมมีโอกาสได้คุยกับสตาร์ทอัพอีคอมเมิร์ซอย่าง Bukalapak บอกว่าที่ไม่ออกไปนอกประเทศก็เพราะตลาดอินโดนีเซียเองนั้นใหญ่เพียงพอแล้ว และจากที่สังเกตจะไม่ค่อยเห็นสาตร์ทอัพของอินโดนีเซียออกมาข้างนอกเท่าใดนัก นั่นก็เพราะตลาดของเขาใหญ่มากพอจริง ๆ 

 

ผู้บริหารหลาย ๆ คนในกลุ่มบริษัทเหล่านี้มักจะเป็นคนอินโดนีเซียที่ไปเรียนต่างประเทศแล้วกลับมาทำธุรกิจในประเทศ เท่าที่พูดคุยกันมีคำคำหนึ่งเกิดขึ้นมาคือ SEA Turtle (SEA คือ Southeast Asia) จากคำพูดของคนจีนเกี่ยวกับเต่าที่ออกไปทะเลไปแต่มันก็จะกลับมาที่ฝั่งอีกครั้ง เปรียบเทียบกับคนที่ออกไปเรียนต่างประเทศแล้วเขากลับมาพัฒนาบ้านเมืองของเขาให้ดีขึ้น

ภาพจาก https://www.tokopedia.com/

 

ธุรกิจสตาร์ทอัพของอินโดนีเซียมีความรักชาติสูงมาก อย่างวินมอเตอร์ไซค์ที่วิ่งอยู่ทั้งเมืองจะเป็นสีเขียวไปหมด (ที่นี่มีผู้ให้บริการรถมอเตอร์ไซค์อยู่ 2 เจ้าคือ Go-Jek ที่เป็นของท้องถิ่น และ Grab ของมาเลเซีย ซึ่งใช้สีเขียวเหมือนกัน) สำหรับ Go-Jek เสื้อของพนักงานจะมีป้ายที่เป็นธงชาติอินโดนีเซียติดอยู่ด้วย เพราะต้องการให้คนอินโดฯ เห็นว่านี่เป็นธุรกิจของประเทศนี้

 

เท่าที่ผมดูคนที่ทำสตาร์อัพใหญ่ ๆ ส่วนมากจะมีลักษณะเหมือน ๆ กันคือ หนึ่งเป็นคนที่ไปเรียนต่างประเทศแล้วกลับมาทำธุรกิจในประเทศ สองคือส่วนใหญ่ไม่ได้จบมาด้านเทคโนโลยีแต่จบทางด้านการเงิน เริ่มจากทำงานในบริษัท consult บริษัทด้านการเงิน หรือเป็น investment banker มาก่อน และย้ายตัวเองเข้ามาทำธุรกิจทางด้านสตาร์ทอัพ

 

จุดสำคัญของสตาร์ทอัพที่เห็นที่นี่ก็คือ บริการทั้งหมดที่ทำออกมาไม่เน้นเฉพาะแต่คนเมืองเท่านั้น แต่เน้นที่คนท้องถิ่นหรือคนต่างจังหวัดด้วย เพราะอินโดนีเซียเป็นประเทศที่มีความหลากหลายในเรื่องของพื้นที่ และได้พยายามทำตรงนี้ออกมา ต่างจากสตาร์ทอัพของไทยที่จะโฟกัสเฉพาะให้คนกรุงเทพฯ ไม่ค่อยเจอบริการต่าง ๆ ที่ทำให้เฉพาะกับคนต่างจังหวัด 

ภาพจาก  https://www.go-jek.com/

 

ในทริปนี้ผมมีโอกาสได้พบกับทูตพาณิชย์ของประเทศไทยและทราบข้อมูลที่น่าสนใจว่า ในแง่ของการจะมาลงทุนที่อินโดนีเซียนั้นจะต้องมีคนท้องถิ่นมาร่วมด้วย รัฐบาลมีส่วนปกป้องธุรกิจท้องถิ่นสูงมาก เช่น Google จะมาตั้งที่อินโดนีเซียได้จะต้องมาตั้ง data center หรือ server ที่เก็บข้อมูลเอาไว้ที่อินโดนีเซียเท่านั้น 

 

ช่วงหนึ่งผมได้พูดคุยกับนักกฎหมาย เรื่องว่าหากจะมาลงทุนในอินโดนีเซียโดยเฉพาะในธุรกิจเทคโนโลยีต้องเตรียมตัวอย่างไรบ้าง หลาย ๆ ธุรกิจ เช่น อีคอมเมิร์ซ โซเชียลมีเดีย ฯลฯ จะมีการกำหนดเอาไว้ว่าผู้ถือหุ้นในบางธุรกิจจะไม่สามารถถือหุ้นได้เกิน 49% หรือบางธุรกิจได้เพียง 30% แม้จะมีการควบคุมในแต่ละหมวดแต่ก็มีข้อยกเว้นอยู่บ้างคือหากเอาเงินมาลงทุนเกิด 8 ล้านเหรียญจะมีสิทธิ์ถือหุ้นได้ 100% 

 

จะเห็นว่าที่นี่มีการปกป้องธุรกิจท้องถิ่นมากและค่อนข้างจะกีดกันแบบนิด ๆ ซึ่งทำให้ธุรกิจของเขาสามารถเติบโตได้ และเขาพยายามช่วยเหลือธุรกิจเทคโนโลยีท้องถิ่น จึงพอจะเดาออกว่าทำไมที่นี่ถึงมียูนิคอร์นถึง 4 บริษัท กลับมาดูบ้านเราก็พอจะเข้าใจแล้วว่าทำไมถึงไม่มียูนิคอร์นเลยสักตัว